Wystawa „Ze Lwowa do Chamonix”

Wystawa „Ze Lwowa do Chamonix” - pod patronatem Andrzeja Bachledy-Curusia z okazji 100-lecia urodzin Tadeusza Wowkonowicza
oraz
III Sympozjum Naukowe na temat: „Sporty zimowe w tradycji polskiej kultury fizycznej”
organizuje Muzeum Narciarstwa im. Stanisława Barabasza w Cieklinie

we współpracy z Akademią im. Jana Długosza w Częstochowie w dniu 6 listopada 2012 r.

Ostatnio informowaliśmy, że nasze Muzeum Narciarstwa otrzymało niezwykle cenne materiały archiwalne zgromadzone przez Tadeusza Wowkonowicza (1912-2005). Tadeusz Wowkonowicz był zdolnym i wartościowym polskim narciarzem, wielokrotnym medalistą Mistrzostw Polski w latach 1934-1939. Po rozpoczęciu II wojny światowej przedostał się przez „zieloną granicę”, jak wielu polskich narciarzy w tamtym czasie (m.in. Aleksander Rozmus, Czesław Dziadulski, Jan Kula, Józef Zubek, Jan Haratyk, Mieczysław Wnuk) do Armii Polskiej tworzonej przez gen. Władysława Sikorskiego we Francji. Został przydzielony do II Dywizji Strzelców Pieszych dowodzonej przez gen. Bronisława Prugar-Ketlinga. Po rozpoczęciu działań wojennych przez Niemcy przeciwko Francji, dywizja weszła do boju, ale po kilku dniach ciężkich walk i po wyczerpaniu zapasów amunicji, w czerwcu 1940 r., przekroczyła granicę francusko-szwajcarską i została internowana. Podczas internowania Tadeusz Wowkonowicz pracował wraz z innymi żołnierzami na terenie Szwajcarii zwiększając jej zdolności obronne. Po zakończeniu internowania w 1945 r. dywizja została ponownie przeniesiona na terytorium Francji, a następnie rozformowana. Jeszcze przed rozformowaniem dywizji. Tadeusz Wowkonowicz wraz innymi żołnierzami-narciarzami, postanowili utworzyć polską drużynę narciarską, która mogłaby startować w zawodach narciarskich rozgrywanych we Francji i Szwajcarii. Ich starania uzyskały poparcie dowództwa Armii Polskiej na zachodzie oraz poparcie Aleksandra Bobkowskiego, wieloletniego prezesa Polskiego Związku Narciarskiego z okresu międzywojennego, który mieszkał wówczas w Genewie. Działania inicjatorów doprowadziły do dopuszczenia polskich narciarzy do startu w serii zawodów jakie wówczas zorganizowano w Alpach. Siedzibą polskiej drużyny narciarskiej stało się Chamonix. Trudna sytuacja osobista żołnierzy na emigracji spowodowała, że część z nich wróciło do Polski, a część pozostało na zachodzie lub wyjechało z Europy. Jeszcze w czasie Igrzysk Olimpijskich w Saint Moritz w 1948 r. polska reprezentacja narciarska składała się z zawodników pozostających na emigracji oraz zawodników z Polski wysłanych przez Polski Związek Narciarski.

Tadeusz Wowkonowicz zamieszkał w Chamonix we Francji, gdzie poślubił mieszkankę La Praz - Antoinette. Po zamieszkaniu w Chamonix rodzina Wowkonowiczów utrzymywała się z prowadzenia małego sklepu z prasą i pamiątkami. Tadeusz Wowkonowicz kontynuował natomiast swoją przygodę z narciarstwem, pracując z francuską młodzieżą w miejscowym klubie narciarskim w roli działacza i trenera. Udzielał się również jako sędzia narciarski FFS w licznych zawodach, szczególnie w skokach narciarskich. Od początku zamieszkania w Chamonix, Tadeusz Wowkonowicz utrzymywał ścisłe kontakty z Polską i Polakami. Zachowała się jego bogata korespondencja z przyjaciółmi narciarzami i alpinistami (w największym stopniu z Józefem Zubkiem i Józefem Nyką). Relacjonował również wydarzenia sportowe z terenu Francji dla kliku polskich gazet i czasopism. Do Chamonix, w okresie powojennym, przyjeżdżało wielu Polaków, głównie alpinistów, których celem były przejścia wspinaczkowe w masywie Mont Blanc jak również zdobycie tego najwyższego w Europie szczytu. Przebywali tam również często polscy narciarze startujący w zawodach w pobliżu Chamonix. Przyjeżdżali również Polacy do jednej z najlepszych na świecie szkół dla instruktorów narciarskich - Ecole Nationale de Ski et d’Alpinisme w Chamonix. Tadeusz Wowkonowicz stał się dla nich wszystkich opiekunem i przyjacielem. Tadeusz Wowkonowicz nigdy nie przyjął francuskiego obywatelstwa, podkreślając tym swoją polskość. Świadkowie twierdzili wręcz, ze celowo mówił niepoprawnie w języku francuskim, aby podkreślić swoje pochodzenie, z którego był dumny. Swoją postawą i pracą dla lokalnej społeczności zyskał ogromny szacunek mieszkańców Chamonix oraz przebywających tam Polaków. Za pomoc udzielaną alpinistom, Polski Związek Alpinizmu mianował Tadeusza Wowkonowicza swoim honorowym członkiem, a Stowarzyszenie Polskie w Genewie wystąpiło do Prezydenta RP o nadanie mu Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski. Odznaczenie to przyjął Tadeusz Wowkonowicz w Konsulacie Polskim w Lyonie, w maju 1996 r.

Znajomość Tadeusza Wowkonowicza z najlepszym polskim narciarzem alpejskim - Andrzejem Bachledą-Curusiem przekształciła się w przyjaźń, podobnie jak znajomość ze Zbigniewem Sokalskim - polskim instruktorem narciarstwa, absolwentem Ecole Nationale de Ski w Chamonix. To dzięki tej przyjaźni, po śmierci Tadeusza Wowkonowicza jego rodzina, żona Antoinette oraz syn Andrzej, postanowili przekazać pamiątki po Tadeuszu do polskiego muzeum. Przypadek sprawił, że dzięki pomocy P. Tomasza Winiarskiego (również absolwenta Ecole Nationale de Ski et d’Alpinisme, a jednocześnie studenta Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie) opiekun naukowy naszego Muzeum Narciarstwa, skontaktował się ze Zbigniewem Sokalskim. Wspólnie podjęli oni starania zakończone sukcesem o to, aby pamiątki te zostały przekazane do naszego Muzeum. Postanowiono również w uzgodnieniu z wójtem Gminy Dębowiec i Andrzejem Bachledą-Curusiem, z okazji 100-lecia rocznicy urodzin Tadeusza Wowkonowicza, zorganizować wystawę poświeconą jego działalności oraz działalności polskiej reprezentacji narciarskiej z Chamonix po II wojnie światowej. Do czasu otwarcia wystawy, otrzymane materiały będą opracowywane i przygotowywane do udostępnienia. Wśród najcenniejszych pozyskanych dokumentów znajduje się korespondencja Aleksandra Bobkowskiego do drużyny narciarskiej z Chamonix, do ówczesnego Prezydenta FIS oraz kilkaset zdjęć dokumentujących dzieje polskiego narciarstwa w latach 1940-1948. Planuje się, że materiały te będą zdigitalizowane i udostępnione wszystkim zainteresowanym na stronie internetowej naszego Muzeum.

Planowana wystawa będzie połączona z Naukowym Sympozjum na temat: „Sporty zimowe w tradycji polskiej kultury fizycznej”, które po raz trzeci w Muzeum Narciarstwa im. Stanisława Barabasza w Cieklinie, zorganizuje Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Urząd Gminy w Dębowcu i Sekcja Historii Polskiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej.

Zbigniew Sokalski, Leon Rak

Zobacz także